Onze melkconsumptie moet veranderen. De Belgische veestapel is niet alleen de oorzaak voor een groot deel van onze broeikasgassen, maar ook komen er door dierlijke mest onveilig grote concentraties ammoniak in de lucht. Gelukkig zijn er gezondere en duurzamere alternatieven. Qroq ging op ontdekkingstocht in de wereld van plantaardige melk.
Met de Green Deal wil de Europese Unie de uitstoot van broeikasgassen met minstens de helft reduceren tegen 2030. Om dat doel te bereiken, moet België onder andere drastisch snoeien in de huidige veestapel (ongeveer 49 miljoen koeien, varkens en pluimvee red.). De dieren op Vlaamse boerderijen zijn goed voor maar liefst 5 procent van de totale Vlaamse uitstoot. Het gaat dan over methaan, CO2, maar ook ammoniak.
Ammoniak, of stikstofoxide, komt in de lucht door verdampte organische mest. In de recente lentemaanden bemestten Vlaamse boeren hun velden met mest, afkomstig van dierlijke uitwerpselen. Ammoniak is in geconcentreerde vorm sterk vervuilend voor de natuur, maar ook voor mensen met onder andere ademhalingsproblemen is de stof een gevaar. Op twee mei kondigde Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir een strengere regelgeving aan tegen bedrijven die veel ammoniak verspreiden. Het geeft aan dat de Vlaamse overheid eindelijk de strijd aanbindt met giftige stoffen.
Alternatieven
Door al die factoren barstte de strijd om alternatieven los. Vegetarische en veganistische ‘vleeswaren’ zijn al langer aan een opmars bezig, en het wetenschappelijk onderzoek naar artificieel vlees gaat met rasse schreden vooruit. Maar het Vlaamse vee doet niet alleen dienst als biefstuk op ons bord. Ook een hele verzameling zuivelproducten zoals melk, boter en yoghurt is langzaamaan aan vervanging toe.
Voor melk – de grondstof van zowat alle zuivelproducten – bestaat er al een arsenaal aan plantaardige mogelijkheden. Zo zijn er de klassiekers als amandel-, soja- en kokosmelk, maar ook enkele onverwachte variaties zoals rijstmelk of havermelk. Maar welke van de alternatieve melksoorten is het gezondst, en helpen ze wel degelijk in de strijd tegen de klimaatverandering?
‘Elke melk is goed voor elk’
Een hoog calcium- en eiwitgehalte kenmerken de traditionele koemelk, maar ook lactose en enkele broodnodige vitaminen kruiden de alom bekende witte vloeistof. Ondanks al de voordelen kunnen plantaardige varianten ook zonder problemen de schoenen van traditionele melk vullen. Meer zelfs, in het algemeen bevat plantaardige melk minder vetten. Ook het eiwitgehalte zit bij de meeste varianten snor. Sojamelk is hierin de absolute uitblinker, met 4,64 gram eiwitten per 100 ml. Dat is evenveel als halfvolle koemelk.
Daarnaast heeft elke variant eigen sterktes en zwaktes. Zo is havermelk heel rijk aan vezels, en is het bijna te vergelijken met een kom cornflakes. Amandelmelk is dan weer rijk aan vitaminen. Veel producenten verrijken hun plantaardige melk ook met calcium en antioxidanten – stoffen die het immuunsysteem versterken. Op die manier overtreffen veel plantaardige varianten traditionele melk met sprekend gemak.
Ontbossing
Het blijft uitkijken of de plantaardige melk ook duurzamer is voor het milieu. Rijstmelk bijvoorbeeld vraagt veel water tijdens het productieproces. Ook de teelt van soja is meestal een van de oorzaken van de ontbossing in Braziliaanse regenwouden. Maar de soja voor de melkproductie komt uit Canada, de Verenigde Staten en Europa. Ironisch genoeg is het vooral de veeteelt die gebruikmaakt van Braziliaanse soja.
Het enige minpuntje voor de consument is de prijs. Voor plataardige melk betaalt die gemiddeld tot de helft meer voor dezelfde hoeveelheid koeienmelk. De prijzen vallen voorlopig te vergelijken met bewerkte dierlijke melk, zoals een gëevaporeerde of een lactosevrije variant. Als plantaardige melk een succesverhaal wil worden, zal het de productie- en transportkosten moeten aanpakken. Enig probleem is dat dat in eerdere voorbeelden ook de duurzaamheid aantastte.
Het staat als een paal boven water dat plantaardige melk niet alleen gezonder is dan dierlijke melk, maar in veel gevallen voorlopig ook duurzamer is. Nu de Vlaamse regering de strijd aanbindt met broeikasgassen en ammoniak, is de kans groot dat we in de nabije toekomst onze melkgewoonten moeten aanpassen. Melk mag dan wel goed zijn voor elk, maar een voorbereid mens is er twee waard.